बम भोले! ‘हे’ आहेत भगवान शिवचे १२ पवित्र ज्योतिर्लिंग, महाराष्ट्र आणि मध्यप्रदेशात आहेत सर्वाधिक मंदिरे

भारत हा धार्मिक श्रद्धा आणि पवित्र मंदिरांनी वसलेला देश आहे, जिथे लोक देवाची पूजा करतात. येथे अनेक प्राचीन आणि पवित्र मंदिरे आहेत, ज्यामध्ये भगवान भोलेनाथांच्या (Lord Shiv) मंदिराचा महिमा अफाट आहे. या मंदिरांना दरवर्षी लाखोंच्या संख्येने अनेक भाविक भेट देतात. या पवित्र शिवालयांमध्ये भोलेनाथांची 12 प्रसिद्ध ज्योतिर्लिंगे देखील आहेत. या ज्योतिर्लिंगांचे महत्त्व सर्वाधिक आहे. धार्मिक मान्यतेनुसार भोलेनाथांच्या 12 ज्योतिर्लिंगांमध्ये भगवान शिव स्वतः ज्योतीच्या रूपात वास करतात. ही सर्व ज्योतिर्लिंगे भारतातील विविध राज्यांमध्ये आहेत. जर तुम्हाला या ज्योतिर्लिंगांचे दर्शन घ्यायचे असेल तर तुम्हाला या 12 ज्योतिर्लिंगांचे (12 Jyotirlinga) नाव काय आहे आणि ते कुठे आहेत? हे जाणून घेतले पाहिजे. बहुतेक ज्योतिर्लिंगे मध्य प्रदेश, महाराष्ट्रात आहेत. (MahaShivratri 2023)

सोमनाथ ज्योतिर्लिंग (गुजरात)
गुजरातमधील सौराष्ट्र भागात असलेले सोमनाथ ज्योतिर्लिंग हे पृथ्वीवरील पहिले ज्योतिर्लिंग मानले जाते. येथे देवतांनी बांधलेले एक पवित्र कुंड देखील आहे, ज्याला सोमकुंड किंवा पापनाशक-तीर्थ म्हणतात.

मल्लिकार्जुन ज्योतिर्लिंग (आंध्र प्रदेश)
मल्लिकार्जुन ज्योतिर्लिंग हे आंध्र प्रदेशातील कृष्णा नदीच्या काठावर श्रीशैलम नावाच्या पर्वतावर वसलेले आहे.

महाकालेश्वर ज्योतिर्लिंग (मध्य प्रदेश)
महाकालेश्वर ज्योतिर्लिंग हे मध्य प्रदेशातील उज्जैन येथे आहे. हे एकमेव दक्षिणमुखी ज्योतिर्लिंग आहे. इथली रोजची भस्मारती जगभर प्रसिद्ध आहे.

ओंकारेश्वर ज्योतिर्लिंग (मध्य प्रदेश)
शिवाचे हे पवित्र निवासस्थान मध्य प्रदेशातील माळवा भागात आहे. इंदूर शहराजवळ ज्या ठिकाणी हे ज्योतिर्लिंग आहे, त्या ठिकाणी नर्मदा नदी वाहते आणि टेकडीभोवती वाहणाऱ्या नदीमुळे ओमचा आकार तयार होतो.

केदारनाथ ज्योतिर्लिंग (उत्तराखंड)
केदारनाथ येथे स्थित ज्योतिर्लिंग हे उत्तराखंडमधील केदार नावाच्या हिमालयाच्या शिखरावर आहे. बद्रीनाथच्या वाटेवर बाबा केदारनाथचे मंदिर आहे. केदारनाथ समुद्रसपाटीपासून 3584 मीटर उंचीवर आहे.

भीमाशंकर ज्योतिर्लिंग (महाराष्ट्र)
भीमाशंकर ज्योतिर्लिंग हे महाराष्ट्रातील पुणे जिल्ह्यातील सह्याद्री नावाच्या पर्वतावर वसलेले आहे.

बाबा विश्वनाथ ज्योतिर्लिंग (उत्तर प्रदेश)
बाबा विश्वनाथांचे हे ज्योतिर्लिंग उत्तर प्रदेशची धार्मिक राजधानी मानल्या जाणाऱ्या वाराणसी शहरात आहे.

त्र्यंबकेश्वर ज्योतिर्लिंग (महाराष्ट्र)
त्र्यंबकेश्वर ज्योतिर्लिंग हे महाराष्ट्रातील नाशिक जिल्ह्यात आहे. त्र्यंबकेश्वर ज्योतिर्लिंगाजवळ ब्रह्मगिरी नावाचा पर्वत आहे. या डोंगरातून गोदावरी नदी सुरू होते.

वैद्यनाथ ज्योतिर्लिंग (झारखंड)
वैद्यनाथ ज्योतिर्लिंग हे झारखंड प्रांतातील संथाल परगणा येथील जसिडीह रेल्वे स्थानकाजवळ आहे. धार्मिक पुराणांमध्ये शिवाच्या या पवित्र निवासस्थानाला चिताभूमी म्हटले आहे.

नागेश्वर ज्योतिर्लिंग (गुजरात)
नागेश्वर ज्योतिर्लिंग हे गुजरातमधील बडोदा प्रदेशात गोमती द्वारकेजवळ आहे. धार्मिक पुराणांमध्ये भगवान शिवाचे वर्णन सापांचे देव आणि नागेश्वर म्हणजे सापांचा देव असे केले आहे. द्वारका पुरी ते नागेश्वर ज्योतिर्लिंगाचे अंतर १७ मैल आहे.

रामेश्वरम ज्योतिर्लिंग (तामिळनाडू)
भगवान शिवाचे हे अकरावे ज्योतिर्लिंग तामिळनाडूमधील रामनाथम नावाच्या ठिकाणी वसलेले आहे. रामेश्वर तीर्थ हे सेतुबंध तीर्थ म्हणूनही ओळखले जाते. असे मानले जाते की या ज्योतिर्लिंगाची स्थापना स्वतः भगवान श्रीरामांनी केली होती. या ज्योतिर्लिंगाची स्थापना भगवान श्री रामाने केल्यामुळे त्याला रामाचे रामेश्वरम हे नाव पडले आहे.

घुष्मेश्वर ज्योतिर्लिंग (महाराष्ट्र)
महाराष्ट्रातील संभाजीनगर जवळ दौलताबाद जवळ घुष्मेश्वर ज्योतिर्लिंग आहे. भगवान शंकराच्या १२ ज्योतिर्लिंगांपैकी हे शेवटचे ज्योतिर्लिंग आहे. या ठिकाणाला ‘शिवालय’ असेही म्हणतात.