बहुतेक विद्युत तारा फक्त तांब्यापासूनच का बनलेल्या असतात? ‘ही’ आहेत प्रमुख कारणे

जगातील प्रत्येक व्यक्तीला कधी ना कधी विजेच्या तारांचा सामना करावा लागतो. कधी घरात प्लग (plug) बसवताना तर कधी विजेचे (electricity)  दिवे जोडताना. तार कोणतीही असो, सर्व आत तांब्याच्या (Copper) तारा (wire) वापरल्या जातात. असे का केले जाते, वायर बनवण्यासाठी इतर धातू का वापरल्या जात नाहीत याचा तुम्ही कधी विचार केला आहे का? जाणून घ्या तांब्याच्या (copper) तारा का वापरतात?

तारांमध्ये तांब्याचा वापर करण्यामागे अनेक कारणे आहेत. पहिले सर्वात मोठे कारण म्हणजे विजेच्या चालकतेसाठी तांब्याची तार अधिक चांगली मानली जाते. सोप्या भाषेत समजले तर त्यातून विजेचा प्रवाह अतिशय सुरळीत राहतो. असे घडते कारण या धातूमध्ये मुक्त इलेक्ट्रॉन(electron) सहज हलवू शकतात, म्हणून त्याला विजेचे सर्वोत्तम वाहक म्हणतात.

इतर धातूंच्या तुलनेत तांबे स्वस्त(cheap) आणि सहज उपलब्ध आहे. याशिवाय हे करण्यामागे अनेक कारणे देण्यात आली आहेत. मेडमेटल्सच्या अहवालानुसार हा एक लवचिक धातू असून त्यापासून बनवलेल्या तारा इतर धातूंच्या तुलनेत जास्त मऊ असतात. याशिवाय, इतर धातूंपासून बनवलेल्या अनेक वेळा विजेचा भार सहन करू शकत नाहीत, तर तांब्याच्या बाबतीत असे होत नाही.

अशा परिस्थितीत अॅल्युमिनिअमच्या (Aluminium) ताराही उपलब्ध आहेत, पण तांबे त्यांच्यापेक्षा वेगळे का? अॅल्युमिनिअमच्या तारांचाही वापर केला जातो, मात्र त्यातील विजेची चालकता तांब्यापेक्षा कमी असल्याचे तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे. तांब्याला विजेचा उत्तम वाहक मानला जात असला तरी तारांच्या बाबतीत तांब्याला राजा म्हटले जाते.

सुरक्षेच्या बाबतीत, अॅल्युमिनियम आणि तांबेची तुलना केल्यानंतर काय समोर आले आहे, आता हे देखील जाणून घेऊया. वास्तविक, अॅल्युमिनिअम गरम झाल्यावर त्वरीत विस्तारणे किंवा ताणणे सुरू होते आणि थंड झाल्यावर संकुचित होते. त्यामुळे शॉर्ट सर्किटचा धोका वाढतो. तर अशा परिस्थितीतही कॉपर वायरिंग सुरक्षित मानली जाते.