Fevicol Brand Story : शिपायाच्या नोकरी करणाऱ्या व्यक्तीने एवढे मोठे साम्राज्य कसे उभारले ? 

बळवंतराय कल्याणजी पारेख (Balwantrai Kalyanji Parekh) हे ‘फेविकॉल मॅन ऑफ इंडिया’ (Fevicol Man of India) म्हणून जगभर ओळखले जाणारे पुरुष होते. 1925 मध्ये जन्मलेले बळवंतराय हे फेविकॉल बनवणाऱ्या पिडीलाइट इंडस्ट्रीजचे संस्थापक होते. गुजरातच्या भावनगर जिल्ह्यातील महुआ गावात जन्मलेल्या बळवंतराय यांनी कायद्याची पदवी मिळवली. पण कधीच सराव केला नाही. याउलट मुंबईतील डाईंग आणि प्रिंटिंग प्रेसमध्ये काम करू लागले. त्यानंतर तो एका लाकूड व्यापार्‍याच्या कार्यालयात शिपाईही बनला, जिथे तो आपल्या पत्नीसोबत गोदामात राहत होता. पण बळवंतराय यांना त्यांचा व्यवसाय करायचा होता, म्हणून त्यांनी मोहन नावाच्या गुंतवणूकदाराच्या मदतीने पाश्चिमात्य देशांतून सायकल, सुपारी, कागदी रंग भारतात आयात करण्याचा व्यवसाय सुरू केला.

बलवंत यांनी भारतात जर्मन कंपनी Hoechst चे प्रतिनिधित्व करणाऱ्या Fedco सोबत 50 टक्के भागीदारी केली होती. 1954 मध्ये हॉचेस्टच्या एमडीच्या निमंत्रणावरून बळवंत महिनाभरासाठी जर्मनीला गेले. Hoechst MD च्या मृत्यूनंतर, बळवंत यांनी त्याचा भाऊ सुशील सोबत जेकब सर्कल, मुंबई येथे डाई, इंडस्ट्रियल केमिकल्स, पिगमेंट इमल्शन युनिटचे उत्पादन आणि व्यापार सुरू केला. पारेख डायकेम इंडस्ट्रीज असे या कंपनीचे नाव होते. यानंतर पारेख यांनी फेडकोमधील अधिक भागभांडवल खरेदी करण्यास सुरुवात केली आणि ‘फेविकॉल’ नावाचा गोंद तयार केला. हे नाव जर्मन शब्द Köl वरून प्रेरित आहे, ज्याचा अर्थ दोन गोष्टींना जोडणारी गोष्ट आहे. एक जर्मन कंपनी देखील असेच उत्पादन Movicol बनवायची. 1959 मध्ये फेविकॉल लाँच करण्यात आले. दुसरा भाऊ नरेंद्र पारेख हाही बलवंतच्या कंपनीत रुजू झाला. १९५९ मध्येच कंपनीचे नाव बदलून पिडीलाइट इंडस्ट्रीज असे करण्यात आले.
सुरुवातीला पिडीलाइट ही एक औद्योगिक रासायनिक कंपनी होती कारण त्यावेळी कोणत्याही ब्रँडशिवाय गम विकला जात होता. फेविकॉलला लोकप्रिय करण्यासाठी पारेख ब्रदर्सने ते किरकोळ दुकानात विकण्याऐवजी थेट सुतारांना देण्यास सुरुवात केली. त्यावेळी ही एक पूर्णपणे नवीन पायरी होती. आज फेविकॉलची विक्री 54 देशांमध्ये केली जाते आणि सुतार, अभियंते, कारागीर, उद्योग तसेच सामान्य लोक वापरतात. फेविकॉल हा भारतात सर्वाधिक विकला जाणारा गम आहे.

जेव्हा फेव्हिकॉल अस्तित्वात आले तेव्हा पिडीलाइट फक्त एकच कारखाना घेऊन फक्त एकच उत्पादन बनवत असे, ते म्हणजे फेव्हिकॉल. त्यानंतर, 1963 मध्ये, कंपनीने मुंबईतील कोंडीविटा गावात आपला पहिला आधुनिक उत्पादन कारखाना स्थापन केला. आज या इमारतीत कंपनीचे कॉर्पोरेट मुख्यालय आहे. पिडीलाइट इंडस्ट्रीज प्रायव्हेट लिमिटेडची स्थापना 1990 मध्ये झाली. Pidilite 1993 मध्ये शेअर बाजारात लिस्ट झाली. त्याने वेगाने वाढ नोंदवली आणि परदेशात आपले पाय पसरले. 1997 मध्ये, कंपनीला FE ब्रँडवॅगन इयर बुक 1997 द्वारे शीर्ष 15 भारतीय ब्रँडमध्ये स्थान देण्यात आले. सन 2000 मध्ये, कंपनीने MCL विकत घेतले आणि एक नवीन विभाग सेटअप करण्यात आला. डॉ. फिक्सिट – वॉटरप्रूफिंग एक्सपर्ट 2001 मध्ये लाँच केले गेले. फेविकॉलला 2002 मध्ये कान्स लायन्स इंटरनॅशनल फेस्टिव्हल ऑफ क्रिएटिव्हिटीमध्ये सिल्व्हर लाइन अवॉर्ड मिळाला. त्याची ‘बस एड’ तो बराच लोकप्रिय झाला होता. 2004 मध्ये, पिडीलाइटने 1000 कोटी रुपयांची उलाढाल गाठली आणि त्याच वर्षी फेविकॉल मरीन लाँच केले गेले. पिडिलाइटच्या 2013 पर्यंत 14 उपकंपन्या होत्या.

पिडीलाइट इंडस्ट्रीज अमेरिका, ब्राझील, थायलंड, इजिप्त, बांग्लादेश, दुबई इत्यादी देशांतही विकते. बीएसईनुसार, सध्या पिडीलाइट इंडस्ट्रीजची उलाढाल 5.34 कोटी रुपये आहे. कंपनीचे मार्केट कॅप रु 1,09,729.04 कोटी आहे आणि BSE वर शेअरची किंमत रु 2158.75 आहे. 2021-22 या आर्थिक वर्षात Pidilite चा महसूल 8,340.17 कोटी रुपये होता. जानेवारी-मार्च 2022 या तिमाहीत पिडीलाइटचा महसूल 2,084.40 कोटी रुपये होता. Pidilite च्या उत्पादनांबद्दल बोलायचे झाले तर, Fevicol, Feviquick, Dr. Fixit, MCL, Fevicol Marine, Fevicol SH, Fevicol Speed X, Fevicol Spray, Fevicol Florix, Fevicol Fomix इत्यादींचा या यादीत समावेश आहे. पिडिलाइटच्या 2013 पर्यंत 14 उपकंपन्या होत्या.

बलवंत राय हे रिलायन्स इंडस्ट्रीजचे संस्थापक धीरूभाई अंबानी (Dhirubhai Ambani) यांचेही जवळचे मित्र होते. बलवंत राय यांना 2011 मध्ये जे टॅलबोट विन्शेल पुरस्कार मिळाला होता. फोर्ब्सने 2012 मध्ये त्यांच्या श्रीमंतांच्या यादीत त्यांना 45 वे स्थान दिले होते. ते विनाइल केमिकल्सचे अध्यक्षही होते. 25 जानेवारी 2013 रोजी बलवंत राय यांचे निधन झाले.