राष्ट्रीय राजकारणातील काँग्रेसचे महत्त्व आणि गांधी घराण्याचा करिष्मा देखील संपला ?
नवी दिल्ली : भांडण आणि लागोपाठच्या पराभवांमुळे आधीच कमकुवत झालेल्या काँग्रेससाठी आता 5 राज्यांच्या विधानसभा निवडणुकीच्या निकालांनी आव्हाने वाढवली आहेत. आता ते एका वळणाच्या दिशेने वाटचाल करताना दिसते आहे जिथे राष्ट्रीय स्तरावर त्याची ओळख गमावण्याचा धोका आहे.
या निवडणूक निकालांनी काँग्रेसचे माजी अध्यक्ष राहुल गांधी यांच्या खात्यात अपयशाचा आणखी एक अध्याय जोडला गेला आहे. त्याचवेळी, पहिल्यांदाच सक्रिय नेता म्हणून जनतेपर्यंत पोहोचलेल्या प्रियांका गांधी यांची जादूही निष्प्रभ ठरली. आता राष्ट्रीय स्तरावर आपली ओळख टिकवून ठेवण्याचे सर्वात मोठे आव्हान काँग्रेससमोर असेल.
आम आदमी पक्षाने ज्या प्रकारे पंजाबमध्ये काँग्रेसला सत्तेवरून हटवून क्लीन स्वीप केला आहे, त्यामुळे तिथे काँग्रेससमोरील आव्हान वाढले आहे. या निवडणुकीतील पराभवानंतर 2024 मध्ये भाजपच्या विरोधात काँग्रेस हा राष्ट्रीय पर्याय राहणार का, असा प्रश्न आता प्रकर्षाने उपस्थित होणार आहे.
दरम्यान, या पाच राज्यांचे निवडणूक निकाल राहुल गांधी आणि प्रियांका यांच्या प्रतिमेलाही धक्का मानला जात आहे. राहुल गांधी यांनी प्रामुख्याने पंजाब, उत्तराखंड, गोवा आणि मणिपूरमध्ये निवडणूक प्रचाराची आघाडी घेतली होती. प्रियांका यांनी उत्तर प्रदेशमध्ये पक्षाच्या निवडणूक प्रचाराची धुरा सांभाळत होत्या. प्रियंका गांधी यांनी उत्तर प्रदेशमध्ये 209 सार्वजनिक सभांना संबोधित केले आणि अनेक रोड शो आणि डिजिटल कार्यक्रमांमध्ये भाग घेतला. त्याचवेळी राहुल गांधी यांनी निवडणूक राज्यांमध्ये अनेक जाहीर सभांना संबोधित केले. असे असतानाही काँग्रेसला पाच राज्यात कुठेही सत्ता मिळवता आली नाही.
2019 च्या लोकसभा निवडणुकीत काँग्रेसचा पराभव झाल्यानंतर राहुल गांधी यांनी अध्यक्षपदाचा राजीनामा दिला होता. यानंतरही त्यांनी पक्षाचा प्रमुख चेहरा आणि निवडणूक प्रचाराचा नेता म्हणून आपली भूमिका सुरूच ठेवली. त्यांच्या नेतृत्वाखाली काँग्रेसला अनेक अपयश आणि काहीच ठिकाणी यश मिळाले. 2020 च्या दिल्ली विधानसभा निवडणुकीत काँग्रेसचे खातेही उघडले नाही. बिहार विधानसभा निवडणुकीतही काँग्रेसला केवळ 19 जागा मिळाल्या, तर त्यांनी आरजेडीसोबत आघाडी करून 70 जागा लढवल्या होत्या.गेल्या वर्षी आसाम, केरळ, पश्चिम बंगाल आणि पुद्दुचेरीच्या विधानसभा निवडणुकीतही काँग्रेसची कामगिरी निराशाजनक होती. या राज्यांतील पराभवानंतर विरोधकांनी राहुल गांधींच्या नेतृत्वावर प्रश्न उपस्थित केले गेले होते.
दुसरीकडे, 2019 मध्ये सक्रिय राजकारणात प्रवेश केलेल्या प्रियंका गांधी यांनी पहिल्यांदाच निवडणुकीत जोरदार प्रचार केला. उत्तर प्रदेश विधानसभा निवडणुकीच्या निकालात त्याचा परिणाम दिसून आला नसला तरी त्यांच्या सभांनाही गर्दी जमली. हा निवडणूक निकाल म्हणजे राहुल गांधींसह प्रियांका गांधी यांच्या राजकीय प्रतिमेला मोठा धक्का असल्याचे जाणकारांचे म्हणणे आहे.
गांधी घराण्याचा करिष्मा संपला ?
काँग्रेसने पंजाबमध्ये चरणजित सिंग चन्नी यांच्या रूपाने दलित मुख्यमंत्री केले, पण हा प्रयोग फसला. तसेच प्रियांका गांधी यांची उत्तर प्रदेशातील उपस्थितीही निष्प्रभ राहिली. यामुळे गांधी घराण्याची विश्वासार्हता संपली असल्याचे अधोरेखित झालं आहे. सोनिया गांधींना पत्र लिहिणाऱ्या ‘जी-23’ गटातील नेत्यांचाच नव्हे, तर काँग्रेसच्या सामान्य कार्यकर्त्यांचाही राहुल गांधी आणि प्रियंका गांधींवरील विश्वास संपत चालला आहे असेच दिसून येत आहे.