अजित डोभाल : ऑपरेशन ब्लू स्टारचे मास्टरमाइंड
अजित डोवाल (Ajit Doval), अटल दृढनिश्चय आणि सामरिक कुशाग्र बुद्धिमत्तेचे समानार्थी नाव, भारताच्या राष्ट्रीय सुरक्षेचा लँडस्केप तयार करण्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली आहे. अनेक दशकांच्या विशिष्‍ट कारकिर्दीसह, डोवाल यांचे योगदान देशाच्या संरक्षण यंत्रणेला बळकट करण्यासाठी महत्त्वपूर्ण ठरले आहे.
राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार (NSA) म्हणून डोवाल यांचा कार्यकाळ भारताच्या हितसंबंधांचे रक्षण करण्यासाठी सर्वांगीण दृष्टिकोनाने चिन्हांकित करण्यात आला आहे. भू-राजकीय गतिशीलता आणि दहशतवादविरोधी रणनीतींबद्दलची त्यांची चपखल समज धोक्यांचा सामना करण्यासाठी आणि स्थिरता सुनिश्चित करण्यासाठी महत्त्वपूर्ण आहे. त्यांच्या मार्गदर्शनाखाली, भारताने राजनैतिक संबंध वाढवताना सक्रिय उपाय स्वीकारून, सुरक्षा आव्हानांना आपला प्रतिसाद पुन्हा परिभाषित केला आहे.
डोभाल यांच्या संकल्पाचे उदाहरण देणारी एक घटना म्हणजे ऑपरेशन ब्लू स्टार (Operation Blue Star) दरम्यान त्यांची भूमिका. अजित डोवाल, एक अनुभवी गुप्तचर अधिकारी, ऑपरेशनच्या नियोजन आणि अंमलबजावणीच्या केंद्रस्थानी होते. अमृतसरमधील (Amritsar) सुवर्ण मंदिर (Suvarna Mandir) संकुलात आश्रय घेतलेल्या शीख अतिरेक्यांना Sikh Extremism) हुसकावून लावण्यासाठी जून 1984 मध्ये ऑपरेशन ब्लू स्टार करण्यात आले. हे ऑपरेशन गुंतागुंतीचे आणि संवेदनशील धार्मिक आणि राजकीय परिणामांनी भरलेले होते, ज्यामुळे भारतीय सुरक्षा दलांसाठी हे एक कठीण आव्हान होते. गुप्तचर अधिकारी म्हणून, त्यांनी अमृतसरमधील सुवर्ण मंदिरातून अतिरेक्यांना हुसकावून लावण्यासाठी केलेल्या ऑपरेशन दरम्यान परिस्थितीचे आकलन करण्यात आणि सरकारला गंभीर अंतर्दृष्टी प्रदान करण्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली. गुंतलेल्या गुंतागुतींबद्दलच्या त्याच्या गहन समजामुळे संपार्श्विक नुकसान कमी करण्यात आणि पवित्र स्थळाचे पावित्र्य राखण्यात मदत झाली.सुवर्ण मंदिरावरील लष्करी हल्ल्यामुळे पवित्र मंदिराचे लक्षणीय नुकसान झाले आणि यात्रेकरू आणि सैनिकांसह अनेक निष्पाप जीवांचे नुकसान झाले. यामुळे जगभरातील शीख लोकांमध्ये संताप पसरला आणि त्याचे दूरगामी राजकीय परिणाम झाले. ऑपरेशन ब्लू स्टारमधील अजित डोवाल यांच्या भूमिकेने प्रचंड आव्हाने आणि टीकेचा सामना करतानाही भारताच्या राष्ट्रीय सुरक्षेचे रक्षण करण्यासाठी त्यांची अटल वचनबद्धता दर्शविली. डोवाल यांचा दृष्टीकोन पारंपारिक सुरक्षा पॅराडाइम्सच्या पलीकडे आहे. आधुनिक सुरक्षेचे महत्त्वाचे घटक म्हणून आर्थिक आणि तांत्रिक पराक्रमावर भर देऊन सर्वसमावेशक राष्ट्रीय शक्तीचे महत्त्व त्यांनी ओळखले. सायबर धोक्यांपासून Cyber Threats) ते सागरी सुरक्षेपर्यंतच्या आव्हानांना तोंड देण्यासाठी त्यांचे धोरणात्मक मार्गदर्शन महत्त्वपूर्ण ठरले आहे.शेवटी, अजित डोवाल यांचा एका समर्पित गुप्तचर अधिकारी ते दूरदर्शी राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार असा प्रवास हा भारताच्या रक्षणासाठीच्या त्यांच्या वचनबद्धतेचा पुरावा आहे. ऑपरेशन ब्लू स्टारमधील त्यांची भूमिका संवेदनशील परिस्थितीत विवेकबुद्धीने आणि चातुर्याने मार्गक्रमण करण्याची त्यांची क्षमता अधोरेखित करते. भारत विकसित होत असलेल्या जागतिक लँडस्केपमध्ये नेव्हिगेट करत असताना, डोवाल यांचे शहाणपण आणि धोरणात्मक अंतर्दृष्टी राष्ट्राची सुरक्षा आणि समृद्धी सुनिश्चित करण्यासाठी अमूल्य संपत्ती आहे.