Digital Personal Data Protection Bill काय आहे? त्याचा तुम्हाला कसा फायदा होईल ते जाणून घ्या
Digital Personal Data Protection Bill : नुकतेच लोकसभेत डिजिटल वैयक्तिक डेटा संरक्षण विधेयक मंजूर करण्यात आले आहे. जेव्हापासून हे विधेयक चर्चेसाठी आले आहे, तेव्हापासून लोकांमध्ये संभ्रम निर्माण झाला आहे की हे विधेयक काय आहे आणि त्याचे काय होणार? लोक असाही विचार करत आहेत की त्याचा फायदा होईल की त्यांच्यावर जबाबदारी पडेल? या विधेयकात नियमांचे उल्लंघन केल्यास किमान 50 कोटी रुपये आणि जास्तीत जास्त 250 कोटी रुपयांच्या दंडाची तरतूद आहे. कृपया सांगा की मागील बिलात ते 500 कोटी रुपये होते. यामुळे लोकांचाही भ्रमनिरास होत आहे. डिजिटल पर्सनल डेटा प्रोटेक्शन बिल काय आहे आणि त्याचा तुम्हाला कसा फायदा होईल ते समजून घेऊया.
लोकांच्या वैयक्तिक डेटाचे डिजिटल पद्धतीने संरक्षण करण्यासाठी हे विधेयक आणण्यात आले आहे. या कायद्याच्या अंमलबजावणीनंतर लोक त्यांच्या डेटाचे संकलन, साठवणूक आणि प्रक्रिया याबाबत माहिती मागू शकतील. म्हणजे त्यांना त्याचा हक्क मिळेल. ते कोणता डेटा घेत आहेत आणि तो डेटा कुठे वापरला जात आहे हे देखील कंपन्यांना सांगावे लागेल. गेल्या काही वर्षांत अनेक कंपन्या लोकांच्या वैयक्तिक डेटाचा चुकीच्या पद्धतीने वापर करत असल्याचे दिसून आले, त्यामुळे हे विधेयक आणण्यात आले आहे.
तुम्ही ऑनलाइन प्रदान केलेला तुमचा सर्व डेटा हा डिजिटल वैयक्तिक डेटा आहे. डिजिटल वैयक्तिक डेटा समजून घेण्यासाठी आपण उदाहरणाची मदत घेऊ शकतो. जेव्हा तुम्ही तुमच्या मोबाईलमध्ये एखादे अॅप इन्स्टॉल करता तेव्हा तुम्हाला त्यासाठी अनेक परवानग्या द्याव्या लागतात. याअंतर्गत तुम्हाला कॅमेरा, गॅलरी, कॉन्टॅक्ट आणि जीपीएस यासारख्या गोष्टींचा अॅक्सेस द्यावा लागेल. यानंतर, तुमच्याशी संबंधित बराचसा वैयक्तिक डेटा त्या अॅपपर्यंत पोहोचतो. तुमच्या संपर्कांमध्ये कोणाचे नंबर आहेत, तुमच्या फोनमध्ये कोणते फोटो आणि व्हिडिओ आहेत हे त्यांना माहीत असेल. जीपीएसच्या मदतीनेही ते तुमच्या हालचालींचा मागोवा घेऊ शकतात. असे अनेकवेळा दिसून आले आहे की काही अॅप्स लोकांचा वैयक्तिक डेटा त्यांच्या सर्व्हरवर अपलोड करतात आणि नंतर तो इतर कंपन्यांना विकतात. आमचा डेटा कुठे वापरला जातोय हेही कळत नाही. तत्सम वैयक्तिक डेटाला या विधेयकाद्वारे संरक्षण मिळेल.
सध्या देशात असा कोणताही कायदा नाही, ज्यामुळे लोकांचा वैयक्तिक डेटा सुरक्षित ठेवता येईल. जेव्हापासून देशात मोबाईल आणि इंटरनेटचा ट्रेंड झपाट्याने वाढला आहे, तेव्हापासून अशा कायद्याची चर्चा सुरू झाली होती. त्याचबरोबर डेटा चोरीच्या काही घटना गेल्या काही वर्षांत समोर आल्या आहेत. इतर अनेक देशांमध्ये डेटा संरक्षणाबाबत कठोर कायदेही तयार करण्यात आले आहेत. आता जे विधेयक मंजूर झाले आहे ते कंपन्यांची जबाबदारी निश्चित करेल, त्यानंतर ते त्यांच्या मनात कुठेही ग्राहकांचा डेटा वापरू शकणार नाहीत.
नुकत्याच मंजूर झालेल्या विधेयकांतर्गत कोणत्या सुविधा उपलब्ध असतील ?
डिजिटल पर्सनल डेटा प्रोटेक्शन बिल अंतर्गत, ज्या कंपन्या वापरकर्त्यांचा डेटा वापरतात आणि डेटा साठवण्यासाठी थर्ड पार्टी डेटा प्रोसेसर वापरतात त्यांना लोकांच्या डेटाचे संरक्षण करावे लागेल. जर एखाद्या व्यक्तीला डेटा प्रोटेक्शन बोर्डाच्या निर्णयाविरुद्ध अपील करायचे असेल तर त्याची सुनावणी दूरसंचार विवाद निपटारा आणि अपील न्यायाधिकरणाद्वारे केली जाईल.
प्रत्येक कंपनीने डेटा सुरक्षा अधिकारी देखील नियुक्त करणे आवश्यक आहे. याबाबत कंपनीला आपल्या यूजर्सलाही माहिती द्यावी लागणार आहे.
डेटा भंगाचे प्रकरण आढळल्यास, कंपन्यांना प्रथम डेटा संरक्षण मंडळ आणि वापरकर्त्यांना त्याबद्दल माहिती द्यावी लागेल.जर एखादी कंपनी एखाद्या मुलाचा किंवा इतर कोणत्याही अपंग व्यक्तीचा डेटा संग्रहित करत असेल, तर तो संग्रहित करण्यासाठी त्यांच्या पालकाची संमती घेणे आवश्यक असेल.
कधीही गरज भासल्यास, डेटा संरक्षण मंडळ अशा लोकांना चौकशीसाठी बोलावू शकते, जे सर्व लोकांच्या वैयक्तिक डेटासह कार्य करतात.
एखाद्याच्या वैयक्तिक डेटाबाबत फसवणूक किंवा नियमांचे उल्लंघन झाल्यास, केवळ डेटा संरक्षण मंडळ दंड ठरवेल.कोणतीही कंपनी भारताबाहेर इतर कोणत्याही देशात वापरकर्त्यांचा वैयक्तिक डेटा संग्रहित करू शकणार नाही. म्हणजेच युजर्सचा डेटा आता फक्त भारतातच साठवला जाईल. जर एखाद्या कंपनीने डेटा प्रोटेक्शन बिलाचे दोनपेक्षा जास्त वेळा उल्लंघन केले तर डेटा प्रोटेक्शन बोर्ड त्या कंपनीला ब्लॉक देखील करू शकते.
दोषी कंपनीला किमान 50 कोटी रुपये आणि कमाल 250 कोटी रुपये दंड होऊ शकतो.