देशातील विविध बँकांमध्ये 48,262 कोटी रुपये आहेत पडून, कोणीही दावेदार नाही, कुणी वारसही नाही
नवी दिल्ली- अनेक बँकांना अशा समस्येचा सामना करावा लागतो, जेव्हा बँक (Bank) खात्यांमध्ये पडलेल्या रकमेचा हक्क कोणालाच मिळत नाही. ही अशी खाती आहेत जी तुम्ही तुमच्या कुटुंबातील सदस्यांपासून लपवून चालवता. किंवा या खात्यांमध्ये कोणीही नॉमिनी नाही. अशा वेळी तुमच्या मृत्यूनंतर या खात्यांमध्ये पडलेले पैसे कोणालाही मिळू शकत नाहीत. या खात्यांमध्ये हजारो कोटी रुपये जमा असून, त्यासाठी कोणीही दावेदार पुढे आलेला नाही. यात अशा बचत/चालू खात्‍यांचाही समावेश आहे, ज्यामध्‍ये 10 वर्षांपासून सतत कोणताही व्यवहार झालेला नाही.
बँकांमध्ये दावा न केलेल्या ठेवींमध्ये वाढ होत असताना रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI) दावेदार शोधण्यासाठी राष्ट्रीय मोहीम राबवत आहे. बँक खात्यांमध्ये दावा न केलेल्या ठेवी सर्वाधिक असलेल्या 8 राज्यांमध्ये ही मोहीम सुरू आहे. रिझर्व्ह बँकेच्या (आरबीआय) वार्षिक अहवालानुसार, २०२१-२२ या आर्थिक वर्षात बँकांमधील दावा न केलेली रक्कम ४८,२६२ कोटी रुपये झाली आहे. गेल्या आर्थिक वर्षात ही रक्कम 39,264 कोटी रुपये होती. RBI च्या म्हणण्यानुसार, तामिळनाडू, पंजाब, गुजरात, महाराष्ट्र, बंगाल, कर्नाटक, बिहार आणि तेलंगणा/आंध्र प्रदेशच्या बँकांमध्ये जास्तीत जास्त रक्कम जमा केली जाते.
खात्यांमध्ये कोणतेही व्यवहार नाहीत
सेंट्रल बँकेच्या (Central Bank) नियमांनुसार, अशी बचत/चालू खाती आहेत ज्यात 10 वर्षांपासून सतत व्यवहार झालेला नाही किंवा 10 वर्षांपासून कोणताही दावा केलेला नाही. ती ‘अनक्लेम डिपॉझिट’ मानली जाते. तथापि, ठेवीदारांना त्यांची रक्कम व्याजासह बँकेकडून मिळण्याचा अधिकार आहे. रिझव्‍‌र्ह बँकेने म्हटले आहे की, बँकांनी अनेक जागरुकता मोहिमा राबवूनही दावा न केलेली रक्कम कालांतराने सातत्याने वाढत आहे.
या पैशाचे काय होणार ?
बँकांमध्ये जमा केलेली अशी दावा न केलेली रक्कम डिपॉझिटर एज्युकेशन अँड अवेअरनेस (DIA) फंडात वर्ग करण्यात आली आहे. अनेक वेळा ग्राहक नवीन बँकेत खाते उघडतात आणि जुन्या खात्यांमध्ये कोणताही व्यवहार होत नाही. मृत ठेवीदारांच्या खात्यांची प्रकरणे देखील आहेत, जेथे नामनिर्देशित/कायदेशीर वारस संबंधित बँकेकडे दावा करण्यासाठी पुढे येत नाहीत.
अशा ठेवीदारांना किंवा मृत ठेवीदारांच्या नॉमिनी/कायदेशीर वारसांना (Nominee) ठेवींची ओळख पटवण्यासाठी आणि त्यावर दावा करण्यासाठी मदत करण्यासाठी बँकेकडे आधीच काही ओळखण्यायोग्य तपशीलांसह दावा न केलेल्या ठेवी असू शकतात हे तुम्हाला कळवण्यासाठी ही यादी बँकेच्या वेबसाइटवर असेल. त्यांच्यावरील प्रदानांची यादी संकेतस्थळ. अशा ठेवींवर दावा करण्यासाठी लोकांना ओळखण्यासाठी आणि संबंधित बँकेशी संपर्क साधण्यास प्रोत्साहित केले जाते.