२५०० वर्षांपूर्वीचं संस्कृत भाषेतील ‘ते’ कोडं सोडवणारा ऋषी राजपोपट नेमका आहे तरी कोण ?
मुंबई – केंब्रिज विद्यापीठातील सेंट जॉन कॉलेजमध्ये आशियाई आणि मध्य पूर्व विभागात पीएचडी करणारा २७ वर्षीय भारतीय विद्यार्थी ऋषी राजपोपट याची सर्वत्र चर्चा होत आहे. वास्तविक ऋषी राजपोपट यांनी असा पराक्रम केला आहे जो अडीच हजार वर्षे कोणीही करू शकले नाही.
ऋषींनी प्राचीन भारतातील महान संस्कृत विद्वान पाणिनी यांनी लिहिलेला मजकूर डीकोड केला आहे. हा ग्रंथ अडीच हजार वर्षांहून अधिक जुना आहे. केंब्रिज विद्यापीठ आपल्या अनोख्या संशोधनासाठी जगभर प्रसिद्ध आहे. 27 वर्षीय विद्वान विद्यार्थी ऋषी राजपोपट यांनी पाणिनीचा व्याकरणाचे कोडे सोडवले आहे. जे कोडे 5 व्या शतकापासून संस्कृत विद्वानांना देखील सोडवता नव्हते ते या पट्ठ्याने सोडविले आहे. ऋषी राजपोपट हा भारतीय विद्यार्थी कोण आहे ते जाणून घेऊया.
या २७ वर्षीय विद्यार्थ्याचे पूर्ण नाव ऋषी अतुल राजपोपट आहे, त्याचा जन्म १९९५ साली झाला. अहवालानुसार, पाणिनीच्या संस्कृत व्याकरण ग्रंथ ‘अष्टाध्यायी’मध्ये नवीन शब्द तयार करण्यासाठी अनेक विरोधाभासी नियम आहेत, यामुळे विद्वान नेहमीच गोंधळात पडलेले असायचे. ऋषी राजपोपट (२७) यांचा जन्म मुंबईच्या उपनगरात झाला. त्यांना लहानपणापासूनच संस्कृतची ओढ होती. त्यामुळेच त्यांनी हायस्कूलमध्ये संस्कृत विषय निवडला. त्यांना भाषा इतकी आवडली की त्यांनी मुंबईत अर्थशास्त्रात पदवीचे शिक्षण घेत असताना अनौपचारिकपणे पाणिनीचे संस्कृत व्याकरण शिकण्यास सुरुवात केली. एका निवृत्त प्राध्यापकाने त्यांना पाणिनीचे व्याकरण शिकवले.
ऑक्सफर्डमध्ये पोस्ट ग्रॅज्युएशन केल्यानंतर त्यांनी शेकडो लोकांना पत्रे लिहिली जे त्यांना पैशाची मदत करू शकत होते. शेवटी, 2017 मध्ये तो दिवस आला जेव्हा त्याला सेंट जॉन कॉलेज आणि केंब्रिजच्या फॅकल्टी ऑफ एशियन अँड मिडल ईस्ट स्टडीजमध्ये पीएचडी करण्याची संधी मिळाली. विशेष म्हणजे यासाठी त्यांना केंब्रिज ट्रस्ट आणि राजीव गांधी फाउंडेशनने पूर्ण शिष्यवृत्ती दिली होती.
ऋषी राजपोपट यांना जानेवारी २०२२ मध्ये डॉक्टरेट पदवी प्रदान करण्यात आली. तो अलीकडेच सेंट अँड्र्यूज विद्यापीठाच्या स्कूल ऑफ डिव्हिनिटीमध्ये सामील झाला आहे. विशेष म्हणजे, केंब्रिजला संस्कृत अभ्यासाचा मोठा इतिहास आहे आणि केंब्रिज विद्यापीठाच्या ग्रंथालयात संस्कृत हस्तलिखितांचा महत्त्वाचा संग्रह आहे.
अष्टाध्यायीमध्ये पाणिनीने शिकवलेले मेटारूले व्याकरणाच्या दृष्टिकोनातून अनेकदा चुकीचे परिणाम देतात. या मेटारुलेचा अर्थ नाकारून ऋषी राजपोपट यांनी आणखी एक युक्तिवाद केला आहे. ऋषी म्हणाले की या कामासाठी खूप वेळ लागला आणि एकदा वाटले की ते शक्य होणार नाही. पण त्याने असा निष्कर्ष काढला की पाणिनीच्या भाषा यंत्राने व्याकरणदृष्ट्या योग्य शब्द अपवाद न करता तयार केले.
ऋषी राजपोपट म्हणाले, 9 महिने ही समस्या सोडवण्याचा प्रयत्न केल्यानंतर मी हार मानणार होतो. म्हणून मी महिनाभर पुस्तकं बंद करून फक्त उन्हाळ्याचा आनंद घेऊ लागलो. मी पोहणे, सायकल चालवणे, स्वयंपाक करणे, प्रार्थना आणि ध्यान करणे यात स्वतःला वाहून घेतले. मी परत कामाला लागलो आणि काही मिनिटांतच मी पानं उलटली, हे नमुने माझ्या मनात येऊ लागले. सर्व काही समजू लागले." यानंतरही, ही समस्या सोडवायला आणखी दोन वर्षे लागली.