अमेरिकन डॉलरचे ‘वर्चस्व’ तोडण्यासाठी RBI ने उचलले ‘हे’ मोठे पाऊल
नवी दिल्ली- भारतीय रिझर्व्ह बँक (RBI) ने सोमवारी 11 जुलै रोजी सांगितले की ते आंतरराष्ट्रीय व्यापार रुपयात सेटलमेंटसाठी एक प्रणाली तयार करत आहे. रशिया-युक्रेन (Russia-Ukraine)युद्धामुळे भारतीय चलनावरील वाढत्या दबावाच्या पार्श्वभूमीवर आरबीआयने हे पाऊल उचलले आहे. जागतिक व्यापाराच्या वाढीला चालना देण्यासाठी आणि रुपयातील जगाचे वाढते हित लक्षात घेऊन हा निर्णय घेतल्याचे आरबीआयने म्हटले आहे.
आंतरराष्ट्रीय व्यापार रुपयात सेटलमेंट करण्याच्या सुविधेमुळे भारताला काही निर्बंध मागे टाकण्यास मदत होऊ शकते जे यूएस डॉलर सारख्या जागतिक चलनांमध्ये काही देशांशी व्यापार प्रतिबंधित करते. उदाहरणार्थ, रशियाने युक्रेनवर केलेल्या हल्ल्यामुळे अनेक पाश्चिमात्य देशांनी रशियावर आर्थिक निर्बंध लादले. यामुळे रशिया इतर देशांशी डॉलरमध्ये व्यवहार करू शकत नाही. या बंदीमुळे भारतीय कंपन्यांना रशियाकडून उत्पादने खरेदी करणे कठीण जात होते आणि हे देखील एक प्रमुख कारण होते, ज्यामुळे आरबीआयला आयातीसाठी पर्यायी पेमेंट पद्धतीकडे लक्ष देणे भाग पडले.
ही व्यवस्था परकीय चलन व्यवस्थापन कायदा (FEMA) अंतर्गत केली जात आहे. रिझर्व्ह बँकेने म्हटले आहे की, या अंतर्गत परदेशातून आयात-निर्यातीचे ( Import-Export)सर्व सेटलमेंट भारतीय रुपयात केले जाऊ शकतात. यामध्ये भारताच्या आणि संबंधित देशाच्या चलनांच्या बाजार विनिमय दरावर निश्चित केलेला दर ठेवता येतो. या कराराचा निपटारा भारतीय रुपयात केला जाईल.
रिझर्व्ह बँकेने म्हटले आहे की भारतातील अधिकृत डीलर बँकांना सेटलमेंटसाठी रुपे व्होस्ट्रो खाती उघडण्याची परवानगी देण्यात आली आहे. या अंतर्गत, भारतातील अधिकृत बँक या व्यवसायात सहभागी होणाऱ्या देशातील बँक किंवा बँकांमध्ये विशेष रुपे व्होस्ट्रो खाते उघडू शकते. या अंतर्गत भारतीय आयातदर विदेशी पुरवठादारांची बिले रुपयांमध्ये सेटल करू शकतील. त्याचप्रमाणे, सहभागी देशाच्या बँकांच्या विशेष व्होस्ट्रो खात्यातून निर्यातीचे पेमेंट भारतीय निर्यातदारांना केले जाईल.