आर्मी कॅन्टीनमध्ये एवढ्या स्वस्तात वस्तू का मिळतात? कारण काय आहे?
घर आणि कुटुंबापासून दूर राहून, सीमेवर लष्कराचे जवान देशासाठी अथक सेवा देतात. देशाचे हे शूर सुपुत्र अनेक महिने सीमेवर कर्तव्य बजावतात. केंद्र सरकारही लष्करातील जवानांची पूर्ण काळजी घेते. जवानांना कॅन्टीन स्टोअर्स विभाग (CSD) ची सुविधा दिली जाते. आपण सामान्य भाषेत CSD ला आर्मी कॅन्टीन देखील म्हणतो. बाजाराच्या तुलनेत या कॅन्टीनमध्ये सैनिकांसाठी स्वस्त दरात वस्तू उपलब्ध आहेत. लष्कराच्या कॅन्टीनमध्ये एवढ्या स्वस्तात माल कसा काय मिळतो, असा प्रश्न अनेकांना पडतो. आज आम्ही तुम्हाला याचे उत्तर सांगतो…
CSD चे 1 कोटी पेक्षा जास्त लाभार्थी आहेत ज्यात आर्मी, वायुसेना आणि नौदलाचे कर्मचारी आणि त्यांचे कुटुंबीय तसेच माजी सैनिक आणि त्यांचे आश्रित आहेत. या कॅन्टीनमध्ये त्यांना प्रत्येक लहान वस्तू बाजारापेक्षा कमी दरात मिळतात. त्यात लेह ते अंदमानपर्यंत सुमारे 33 डेपो आणि सुमारे 3700 युनिट रन कॅन्टीन (यूआरसी) आहेत.
CSD हा जवानांना कमी दरात वस्तू पुरवण्यासाठी संरक्षण मंत्रालयाच्या अंतर्गत भारत सरकारचा उपक्रम आहे. त्याची दुकाने सर्व प्रमुख लष्करी तळांवर खुली आहेत आणि लष्करी दले चालवतात. देशातील वेगवेगळ्या लष्करी स्थानकांवर CSD डेपो आहेत. येथून तेच URC मध्ये पुरवले जाते.
किराणा सामान, स्वयंपाकघरातील उपकरणे, इलेक्ट्रॉनिक्स, दारू आणि ऑटोमोबाईल्स यांसारख्या वस्तू प्रामुख्याने CSD कॅन्टीनमध्ये उपलब्ध आहेत. लष्कराच्या कॅन्टीनमध्ये काही परदेशी वस्तूही मिळतात. लष्कराच्या कॅन्टीनमध्ये दारू, इलेक्ट्रॉनिक्स आणि इतर सर्व वस्तू अनुदानित किमतीत विकल्या जातात. लाभार्थी खुल्या बाजारात उपलब्ध असलेल्या कोणत्याही मालाची मागणी करू शकतात.हा फीड बॅक नंतर मुख्य कार्यालयाकडे पाठवला जातो आणि एक समिती ठरवते की कोणते आयटम खरेदी करायचे आणि कॅन्टीनमध्ये उपलब्ध करायचे.
CSD कँटीनमधून खरेदी करण्यासाठी लष्कराच्या जवानांना स्मार्ट कार्ड दिले जातात. या स्मार्ट कार्ड्सचा वापर करून लष्कराचे कर्मचारी आणि अधिकारी कोणत्याही CSD कँटिनमधून वस्तू खरेदी करू शकतात. लष्करातील जवानांना दोन प्रकारचे स्मार्ट कार्ड मिळतात. पहिले किराणा कार्ड आणि दुसरे दारूचे कार्ड. किराणा कार्डाने तुम्ही किराणा सामान, इलेक्ट्रॉनिक्स वस्तू इत्यादी खरेदी करू शकता. तर, मद्य कार्ड वापरून दारू खरेदी केली जाते.
या कॅन्टीनमध्ये दरवर्षी $2 अब्ज पेक्षा जास्त किमतीचे सालमन विकले जाते. सीएसडी कॅन्टीनमध्ये सरकार जीएसटी करात ५० टक्के सूट देते. जीएसटीचे कमाल दर 5, 12, 18 आणि 28 टक्के आहेत. याचा अर्थ बाजारातील कोणत्याही वस्तूवर 5% GST आकारला गेला तर तो कॅन्टीनसाठी 2.5% असेल. यामुळेच येथे वस्तू स्वस्तात मिळतात. त्यामुळेच अनेकजण आपल्या नातेवाईकांना खरेदीसाठी सैन्यदलात सहभागी करून घेतात, जेणेकरून ते कॅन्टीनमधून स्वस्त दरात खरेदी करू शकतील.पण, आता असे होणार नाही. खरे तर सरकारने एका जवानासाठी दरमहा वस्तू खरेदी करण्याची मर्यादा कमी केली आहे.जिथे पूर्वी जवान कँटीनमधून महिन्याला १८ साबण खरेदी करू शकत होते, तिथे आता महिन्यात फक्त ६ साबण मिळतील. त्याचप्रमाणे इतर वस्तूंच्या मर्यादेतही बदल करण्यात आला आहे.