अयमान अल-जवाहिरी सर्वात भयानक दहशतवादी संघटनेचा प्रमुख कसा बनला?

काबुल –   अमेरिकेने अल्- कायदाचा नेता अयमान अल्-जवाहिरीला (Ayman al-Zawahiri) अफगाणिस्तानमध्ये एका ड्रोन हल्ल्यात ठार केलं आहे.   जगातील सर्वात भयंकर दहशतवाद्यांपैकी एक असलेल्या अल-जवाहिरीची दहशतवादी बनण्याची कहाणी थोडी वेगळी आहे. याचे कारण म्हणजे तो सुशिक्षित कुटुंबातून आला होता. त्यांचे कुटुंब उच्च-मध्यमवर्गीय आहे. ते कैरोचे रहिवासी होते, जे जगातील सर्वात सुंदर शहरांपैकी एक म्हणून ओळखले जाते. अल-जवाहिरीचे वडील मोहम्मद रबी अल-जवाहिरी हे फार्माकोलॉजीचे प्राध्यापक होते आणि त्यांचे आजोबा कैरो विद्यापीठाचे अध्यक्ष होते. जवाहिरीचा जन्म 19 जून 1951 रोजी झाला होता.

लहानपणी जवाहिरीवर त्याच्या एका काकाचा खूप प्रभाव होता. त्यांचे काका महफूज आझम हे इजिप्तच्या फुटीरतावादी सरकारचे कठोर टीकाकार होते. आपल्या काकांव्यतिरिक्त, त्यांच्यावर बालपणात इजिप्शियन लेखक आणि विचारवंत सय्यद कुतुब यांच्या लेखनाचा खूप प्रभाव होता. नंतर इजिप्शियन सरकारने सय्यद कुतुबला फाशी दिली आणि त्याचा अतिरेकी अयमान अल-जवाहिरीवर खोलवर परिणाम झाला.

लॉरेन्स राईट त्याच्या पुलित्झर पारितोषिक विजेत्या पुस्तक द लूमिंग टॉवर मध्ये नमूद करतात की 1966 मध्ये जेव्हा कुतुबला इजिप्शियन सरकारने फाशी दिली तेव्हा 15 वर्षीय अल-जवाहिरीने त्याच्या तरुण मित्रांसह एक गट तयार केला. या गटाचा उद्देश इजिप्तमधील धर्मनिरपेक्ष सरकार उलथून टाकणे आणि इस्लामिक धर्मशाही स्थापन करणे हा होता. जवाहिरीच्या अनुयायांचा छोटा गट ‘ जमात अल-जिहाद’ म्हणून ओळखला जाऊ लागला .

यादरम्यान जवाहिरीने आपला अभ्यास सुरू ठेवला. तो मेडिकल आर्ट्समध्ये करिअर करत होता. तो कैरो विद्यापीठातून वैद्यकशास्त्रात पदवी घेत होता. त्यांनी काही काळ आर्मी सर्जन म्हणूनही काम केले. नंतर त्याने इजिप्शियन कुटुंबातील मुलगी अझा नोएरशी लग्न केले. त्यांना एक मुलगा आणि पाच मुली होत्या. तो मुस्लिम ब्रदरहूड क्लिनिकसाठी काम करत राहिला.

मुस्लिम ब्रदरहूड क्लिनिकमध्ये काम करत असताना, जवाहिरीला पहिल्यांदा अफगाणिस्तान-पाकिस्तान सीमेवरील निर्वासितांच्या छावण्यांना भेट देण्यासाठी आमंत्रित करण्यात आले. तेथे त्यांनी अफगाणिस्तानात सोव्हिएतांशी लढताना जखमी झालेल्या अनेक मुजाहिदीनवर उपचार केले. एकीकडे तो अफगाणिस्तान-पाकिस्तान सीमेवरील निर्वासितांच्या छावण्यांमध्ये मुजाहिदीनांवर उपचार करत असताना, दुसरीकडे त्याने स्थापन केलेल्या ‘जमात अल-जिहाद’ या जिहाद गटाने 1980 च्या दशकाच्या सुरुवातीला इजिप्शियन नेत्यांच्या हत्येचे अनेक कट रचले होते. . 6 ऑक्टोबर 1981 रोजी इजिप्शियन राष्ट्राध्यक्ष अन्वर अल-सदात यांच्या हत्येत या गटाची महत्त्वाची भूमिका होती.

राष्ट्रपतींच्या हत्येनंतर मोठ्या प्रमाणावर सरकारी कारवाई करण्यात आली. जवाहिरीला त्याच्या शेकडो अनुयायांसह तुरुंगात टाकण्यात आले. तीन वर्षांची शिक्षा भोगल्यानंतर जवाहिरीची सुटका करण्यात आली, परंतु नंतर त्याने एका आठवणीमध्ये दावा केला की त्याला तुरुंगात छळण्यात आले आणि सरकार उलथून टाकण्याची शपथ घेतली.

तुरुंगातून सुटल्यानंतर जवाहरने दक्षिण आशियात प्रवास केला आणि अनेक मुजाहिदीनच्या संपर्कात आला. इथेच लादेनशी त्याची आयुष्यभराची मैत्री सुरू झाली आणि दोघांचा रक्तरंजित खेळ भीषण पद्धतीने सुरू झाला. 1997 मध्ये अफगाणिस्तानमध्ये असताना, जवाहिरीने इजिप्तच्या प्रसिद्ध लक्सर अवशेषांमध्ये परदेशी पर्यटकांवर हल्ला करण्याची योजना आखली. यामध्ये 62 जणांना आपला जीव गमवावा लागला.
1998 मध्ये केनिया आणि टांझानियाच्या राजधान्यांमध्ये अमेरिकन दूतावासांवर बॉम्बस्फोट करणाऱ्या अल-कायदाच्या पहिल्या हाय-प्रोफाइल दहशतवादी हल्ल्यांमध्ये जवाहिरी बिन लादेनचा वरिष्ठ सल्लागार होता. या हल्ल्यात शेकडो लोक मारले गेले. यानंतर, न्यूयॉर्क आणि वॉशिंग्टनमध्ये 11 सप्टेंबर रोजी झालेल्या इतिहासातील सर्वात क्रूर दहशतवादी हल्ल्यांपैकी एक, लादेनसह जवाहिरीने योजना आखली होती.

जवाहिरीला या हल्ल्याचा प्रभारी बनवण्यात आले होते. त्याने जैविक शस्त्रांचा कार्यक्रम सुरू केला, अफगाणिस्तानमध्ये प्रयोगशाळा स्थापन केली आणि अतिरेक्यांना मानवी बॉम्बपासून मारण्याच्या अत्यंत क्रूर पद्धतींचे प्रशिक्षण दिले. तथापि, न्यूयॉर्कच्या वर्ल्ड ट्रेड सेंटरवरील हल्ल्याच्या काही आठवड्यांत, अमेरिकेने समर्थित लष्करी कारवाईने अल-कायदाच्या तालिबानी सहयोगींना अफगाणिस्तानातील सत्तेतून बाहेर काढले आणि जवाहिरीला त्याच्या जैव-शस्त्र प्रयोगशाळेतून पळून जावे लागले.

जवाहिरी बिन लादेनसोबत पाकिस्तानच्या आदिवासी भागात पळून गेला होता. अनेक वर्षे दोघेही कुठेच दिसत नव्हते. अमेरिका सतत त्यांचा शोध घेत होती. मे 2o11 रोजी बिन लादेनच्या मृत्यूने जवाहिरीला अल-कायदामधील नंबर 1 नेता बनवले, परंतु तो हे सर्व एकत्र ठेवू शकला नाही आणि अबू मुसाब अल-झरकावी सारख्या तरुण कट्टरपंथीयांना प्रेरित करण्यात तो अपयशी ठरला. परिणामी, अल-कायदापासून वेगळी असलेली इस्लामिक स्टेट ही आणखी एक दहशतवादी संघटना तयार झाली. हळूहळू अल-कायदाची सत्ता संपुष्टात आली आणि आता इस्लामिक स्टेट ही जगासाठी सर्वात भयानक दहशतवादी संघटना बनली होती.