राजेंद्र प्रसाद यांना सोमनाथ मंदिराच्या उद्घाटन समारंभाला जाऊ नका असं का म्हणाले होते नेहरू?

By Shweta Chidmalwad On Jan 12, 2024

Ayodhya Temple Inaguration : अयोध्येतील राम मंदिर प्राणप्रतिष्ठा कार्यक्रमाला काँग्रेसने उपस्थित न राहण्याचा निर्णय घेतला आहे. या कार्यक्रमात सहभागी होण्यासाठी पक्षाला राम मंदिर ट्रस्टकडून निमंत्रण मिळाले होते . भाजप आणि आरएसएसची घटना म्हणून काँग्रेसने ती फेटाळून लावली आहे. निमंत्रण फेटाळल्यानंतर राजकारण तापले आहे. भारतीय जनता पक्षाने (भाजप) याचा संबंध 73 वर्षांपूर्वी सोमनाथ मंदिराच्या उद्घाटनाशी जोडला आहे. यावरून भाजप आणि काँग्रेसमध्ये शाब्दिक युद्ध सुरू झाले आहे. काँग्रेस रामविरोधी असल्याचा आरोप भाजपने केला आहे. सुमारे सात दशकांपूर्वीची आठवण करून देत या संपूर्ण प्रकरणात देशाचे पहिले पंतप्रधान जवाहरलाल नेहरू (Jawaharlal Nehru) यांनाही गोवले आहे. तेव्हा नेहरूंनी तत्कालीन राष्ट्रपती डॉ.राजेंद्र प्रसाद यांना सोमनाथ मंदिराच्या उद्घाटन समारंभाला येण्यापासून रोखले होते. यावरून दोघांमध्ये उघड मतभेद होते. नेमके काय घडले होते तेव्हा हे जाणून घ्या.

ही घटना सात दशकांपूर्वीची आहे. वातावरण कमी-अधिक प्रमाणात आतासारखेच झाले होते. तारीख होती 11 मे 1951. गुजरातमध्ये सोमनाथ मंदिराचे उद्घाटन झाले. हे १२ ज्योतिर्लिंगांपैकी एक आहे. आक्रमकांनी हे मंदिर अनेकदा उद्ध्वस्त केले होते. औरंगजेबाच्या आदेशानुसार ते पाडण्यात आले. स्वातंत्र्यानंतर त्याची पुनर्बांधणी करण्यात आली. याचे श्रेय तत्कालीन गृहमंत्री सरदार वल्लभभाई पटेल यांना जाते.

11 मे 1951 रोजी भारताचे पहिले राष्ट्रपती डॉ. राजेंद्र प्रसाद यांनी मंदिरात ज्योतिर्लिंगाची प्रतिष्ठापना केली. राजेंद्र प्रसाद यांच्या कार्यक्रमात सहभागी होण्यावर नेहरूंनी आक्षेप घेतला होता. नेहरूंनी त्यात भाग घेण्यास स्पष्ट नकार दिला होता. नेहरूंनी राजेंद्र प्रसाद यांना पत्र लिहून आपली नाराजी व्यक्त केली होती. तसेच कार्यक्रमात सहभागी होऊ नये असे सांगण्यात आले.

मंदिराच्या उद्घाटन कार्यक्रमाच्या सुमारे तीन महिने आधी नेहरूंनी तत्कालीन राष्ट्रपतींना पत्र लिहिले होते. हे पत्र १३ मार्च १९५१ रोजी लिहिले होते. त्यांनी लिहिले होते- जर तुम्हाला असे वाटत असेल की आमंत्रण नाकारणे तुमच्यासाठी योग्य होणार नाही, तर मी दबाव टाकणार नाही. प्रसाद यांच्या सोमनाथ मंदिराच्या भेटीला राजकीय महत्त्व प्राप्त होत असल्याचे नेहरूंनी लिहिले होते. हा सरकारी कार्यक्रम नाही. त्यामुळे त्यांनी यात जाऊ नये.असे म्हटले होते.

राष्ट्रपतीपद भूषवताना डॉ. राजेंद्र प्रसाद यांनी कोणत्याही धार्मिक कार्यक्रमाचा भाग व्हावा, असे नेहरूंना वाटत नव्हते. यामुळे जनतेत चुकीचा संदेश जाऊ शकतो असे नेहरूंना वाटले. यामुळे नेहरूंनी तत्कालीन राष्ट्रपतींना रोखण्याचा प्रयत्न केला. प्रसाद नेहरूंचे ऐकले नाही आणि सोमनाथ मंदिराच्या उद्घाटन कार्यक्रमात सहभागी झाले ही दुसरी बाब आहे.

नेहरूंच्या पत्राला उत्तर म्हणून डॉ.राजेंद्र प्रसाद यांनीही पत्र लिहिले. प्रसाद यांनी लिहिले होते- मी माझ्या धर्मावर खूप विश्वास ठेवतो आणि स्वतःला त्यापासून वेगळे करू शकत नाही. त्यानंतर त्यांनी उद्घाटनाला हजेरी लावलीच. मात्र, कार्यक्रमानुसार शिवलिंगाची स्थापनाही करण्यात आली. तत्कालीन गृहमंत्री सरदार वल्लभभाई पटेल यांनी सोमनाथ मंदिराच्या पुनर्बांधणीचा प्रस्ताव मांडला होता. याबाबत त्यांनी महात्मा गांधींना पत्र लिहिले होते. गांधींनी या प्रस्तावाचे कौतुक केले होते. मात्र यामध्ये सरकारी पैसा खर्च करू नये, अशी अट ठेवण्यात आली होती.